Het is logisch dat ouder worden allerlei veranderingen met zich meebrengt, zowel fysiek als mentaal. Toch is er één probleem dat vaak zwaar onderschat wordt: ondervoeding. Veel mensen denken dat een verminderde eetlust of gewichtsverlies een normaal onderdeel van ouder worden is. Maar dat is het zeker niet.
Ouderen die te weinig voedingsstoffen binnenkrijgen, lopen een veel hoger risico op gezondheidsproblemen. Ze hebben bijvoorbeeld vier keer meer kans om te overlijden. Daarnaast kan ondervoeding bestaande ziektes verergeren, het herstel na een ziekte of operatie vertragen en het risico op ziekenhuisopnames vergroten.
Bovendien leidt het sneller tot afhankelijkheid in het dagelijks leven. Dit betekent dat iemand die vroeger zelfstandig kon wonen en zichzelf kon verzorgen, door ondervoeding sneller hulp nodig zal hebben bij alledaagse taken zoals wassen, aankleden en boodschappen doen.
Ondervoeding bij senioren is niet enkel een individueel probleem. Het is een grote maatschappelijke uitdaging. Hoe meer ouderen en hun omgeving zich hiervan bewust zijn, hoe beter. Wees dus alert en volg dit goed op.
Ouderen en ondervoeding: een verborgen probleem
Hoe ouder iemand wordt, hoe groter het risico op ondervoeding. Toch wordt het probleem vaak niet herkend. Vooral omdat je het niet altijd ziet. Want ze kunnen een perfect gewicht of zelfs overgewicht hebben en toch onvoldoende voedingsstoffen innemen.
Zelfs wanneer ouderen maaltijden aangereikt krijgen, eten ze vaak onvoldoende om aan hun voedingsbehoeften te voldoen. Ondervoeding komt dus niet enkel voor bij mensen die thuis moeilijk kunnen koken of boodschappen doen. Het is ook vaak te zien bij ouderen die verzorgd worden in een zorgcentrum of ziekenhuis, net daar waar niemand het verwacht.
Andere BMI-normen bij ouderen
Veel mensen denken dat ze op de Body Mass Index (BMI) kunnen vertrouwen om ondervoeding te detecteren. Maar wist je dat een gezonde BMI bij ouderen anders ligt dan bij jongere volwassenen?
Bij jongere mensen wordt een BMI onder de 18,5 als ondergewicht beschouwd. Bij ouderen is dat anders. Een BMI lager dan 20 wijst al op ernstige ondervoeding.
Daarom is het belangrijk om het gewicht van ouderen regelmatig te controleren en niet zomaar aan te nemen dat gewichtsverlies normaal is. Als een oudere plots begint af te vallen, moet je zeker actie ondernemen.
Waarom raken ouderen ondervoed?
Ondervoeding bij ouderen kent verschillende oorzaken.
- Spijsverteringsproblemen
Sommige ouderen hebben last van een tragere spijsvertering en ervaren hierdoor sneller een vol gevoel. - Minder fysieke activiteit
Door minder te bewegen, neemt de eetlust af en wordt er minder energie verbruikt. - Veranderingen in eiwitverwerking
Het lichaam van ouderen breekt eiwitten sneller af dan het aanmaakt, waardoor spiermassa afneemt als ze niet genoeg eiwitten eten. - Hormonale veranderingen
De stofwisseling vertraagt met de leeftijd. Dit vermindert de eetlust en het dorstgevoel. - Kauw- en slikproblemen
Slechte tanden, een slecht passend kunstgebit of slikproblemen kunnen ervoor zorgen dat eten een onaangename of zelfs pijnlijke ervaring wordt. - Verminderde smaak en geur
Veel ouderen proeven en ruiken minder goed, wat eten minder aantrekkelijk maakt. - Psychische of neurologische aandoeningen
Depressie, eenzaamheid of aandoeningen als Parkinson of dementie leiden tot een verminderde eetlust. - Strikte diëten
Sommige senioren volgen een streng dieet voor aandoeningen zoals diabetes of hartproblemen, wat onbedoeld kan leiden tot tekorten aan belangrijke voedingsstoffen. - Medicijngebruik
Ouderen nemen vaak meerdere geneesmiddelen. Bepaalde combinaties doen de eetlust afnemen of veroorzaken spijsverteringsproblemen. - Chronische infecties of ontstekingen
Ziektes zoals reuma of chronische luchtweginfecties verhogen de energiebehoefte van het lichaam, waardoor er extra voeding nodig is.
De gevolgen van ondervoeding
Ondervoeding heeft ernstige gevolgen voor de gezondheid. Een tekort aan voedingsstoffen kan leiden tot:
- Verminderde spiermassa en krachtverlies, waardoor dagelijkse activiteiten moeilijker worden.
- Vermoeidheid, wat het risico op sociaal isolement vergroot.
- Evenwichtsproblemen en een verhoogd valrisico, met een grotere kans op breuken.
- Osteoporose, waardoor botten brozer worden en sneller breken.
- Een hoger risico op diabetes en zwaarlijvigheid, omdat ondervoeding de stofwisseling verstoort.
- Een veranderde werking van medicijnen, waardoor sommige geneesmiddelen te sterk of juist te zwak werken.
- Een verzwakt immuunsysteem, wat ouderen vatbaarder maakt voor infecties.
Hoe ondervoeding voorkomen?
Gelukkig zijn er manieren om ondervoeding bij ouderen te voorkomen. Volg deze tips:
- Eet drie volwaardige maaltijden per dag, aangevuld met 1 à 2 gezonde tussendoortjes.
- Zorg ervoor dat er nooit meer dan 12 uren tussen de maaltijden
- Volg een evenwichtig dieet volgens de voedingsdriehoek.
- Blijf voldoende drinken, ook als je geen dorst hebt.
- Pas de textuur van voeding aan bij kauw- en slikproblemen. Zachte of gemalen voeding kan helpen als vaste voeding te moeilijk wordt.
- Gebruik kruiden om de eetlust te stimuleren. Sterkere smaken maken voedsel aantrekkelijker.
- Eet voldoende eiwitrijke voeding, zoals vlees, vis, eieren, peulvruchten en zuivel.
- Blijf Zelfs lichte beweging, zoals wandelen of oefeningen met lichte gewichten, helpt om spiermassa te behouden.
- Overweeg voedingssupplementen, maar enkel in overleg met een arts of apotheker.
Misvattingen over voeding bij ouderen
Er bestaan veel foute ideeën over voeding bij ouderen. Hier ruimen we enkele misverstanden uit de weg:
“Afvallen hoort bij ouder worden.”
Nee, gewichtsverlies is een alarmsignaal en moet altijd serieus genomen worden.
“Ouderen moeten minder eten dan jongere mensen.”
Integendeel, de energiebehoefte is bij senioren vaak zelfs hoger.
“Voedingssupplementen kunnen een maaltijd vervangen.”
Nee, supplementen zijn een aanvulling en vervangen zeker geen volwaardige maaltijd.
Samen alert blijven
Ondervoeding is een sluipend gevaar. Grijp dus tijdig in.
Zie je signalen van ondervoeding bij jezelf of bij een oudere in je omgeving? Vraag dan zeker advies als je bij ons langskomt in de apotheek.